Wpis 2: Archeologia lotnictwa

Nazywam się Tracy Spaight i jestem kierownikiem ds. projektów specjalnych w firmie Wargaming, w której rozpocząłem pracę w styczniu 2012 r. Cytując naszego dyrektora generalnego, Wiktora Kisłyja, miałem za zadanie „robić ciekawe rzeczy”. Jestem z wykształcenia historykiem, więc postanowiłem skupić się na kultywowaniu historii, renowacji pojazdów z II Wojny Światowej oraz projektach edukacyjnych organizowanych przy współpracy z muzeami poświęconymi II Wojnie Światowej. Wiosną udało mi się nawiązać współpracę z Pacific Battleship Center, organizacją non profit, która odnowiła 270-metrowy pancernik USS Iowa z czasów II Wojny Światowej, niedawno przeniesiony na przystań 87 w Los Angeles. O statku pisał już mój znajomy dowódca czołgów, Nicolas (Chieftain). To on skontaktował mnie z dyrektorem organizacji. Przy współpracy z firmami Vertex Productions i Babich Design, Wargaming stworzyło trzyminutową animację komputerową na temat okrętu USS Iowa. Film jest obecnie dostępny w cyfrowym kinie muzeum. Jesteśmy w trakcie konstrukcji pokoju gier o powierzchni ponad 90 metrów kwadratowych na pokładzie statku, a także tworzymy związany z tym scenariusz w World of Warplanes. Zwiedzający muzeum będą mogli usiąść za sterami Corsairów i Hellcatów, aby bronić USS Iowy przed japońskimi samolotami. Więcej informacji na temat naszego projektu na pokładzie USS Iowa znajdziecie na stronie forbes.

Po zakończeniu prac na pancerniku zastanawiałem się, co robić dalej – czy da się jakoś przebić pancernik z czasów II Wojny Światowej o wyporności 45 000 ton? Wtedy natknąłem się na tę historię o Spitfire’ach. Daleko mi do eksperta, jeżeli chodzi o ten samolot. Tak naprawdę całą moją wiedzę na jego temat zdobyłem w wieku 12 lat, z pietyzmem składając i malując plastikowy model Spitfire’a Mark 1. Złożyłem też model P-51 Mustanga i myśliwiec BF 109. Te trzy samoloty wisiały w moim pokoju z chłopięcych lat – zawieszone na żyłce i zastygłe w niemożliwym w rzeczywistości układzie walki powietrznej. Niemieckiemu myśliwcowi obrywało się najgorzej. W ciągu następnych kilku miesięcy nauczyłem się wiele o Spitfire’ach: od projektu i metod produkcji, przez transport i montaż w warunkach polowych, aż po wykorzystanie tych samolotów w różnorakich teatrach wojennych. Przy okazji dowiedziałem się sporo na temat georadaru, archeologii konfliktów zbrojnych oraz słodko-gorzkiego przebiegu kampanii w Birmie.

Davida Cundalla spotkałem osobiście po raz pierwszy 15 maja 2012 r. w holu historycznego hotelu Westin St. Francis na Union Square w San Francisco. Podczas II Wojny Światowej hotel ten gościł tysiące marynarzy, żołnierzy i oficerów, zarówno tych w drodze na front na Pacyfiku, jak i tych powracających do domów. Był pośród nich także generał Douglas MacArthur, więc miejsce wydawało się odpowiednie na nasze pierwsze spotkanie. Davida rozpoznałem od razu dzięki fotografii w gazecie. Przy ponad 190 cm wzrostu, barczystej budowie i ogorzałej twarzy wyraźnie górował nad otoczeniem. David ma 62 lata, lecz z jego postury można wyczytać wiele lat ciężkiej pracy na trzystuakrowej farmie w Lincolnshire. Jest jedną z tych osób, które nie boją się zakasać rękawów i napocić przy pracy – a przy okazji pasjonuje się lotnictwem i wykopywaniem zaginionych samolotów z II Wojny Światowej.

David dorastał słuchając historii wojennych swojego ojca, który został ranny pod Dunkierką w 1940 r., a później wstąpił do brytyjskiej Home Guard. Fascynacja Spitfire’ami pojawiła się u Davida już we wczesnej młodości. Chłopiec musiał zrezygnować ze szkoły, aby pomagać na farmie, ale zawsze marzył o lataniu, tak jak podziwiani przez niego piloci z II Wojny Światowej. David zdobył licencję pilota szybowcowego w wieku 16 lat, a samolotowego w wieku 17. W tajemnicy przed matką spędzał każdą wolną chwilę w powietrzu.

David zainteresował się archeologią lotnictwa przez przypadek – usłyszał historię o tym, jak w 1942 r. w pobliżu jego farmy w Lincolnshire rozbił się Spitfire. Zaintrygowany tym wydarzeniem, postanowił odnaleźć farmera, który widział katastrofę za młodu – podczas gry w piłkę nożną z kolegami. Farmer zaprowadził go na miejsce katastrofy, igła wykrywacza metali drgnęła, a tydzień później David sprowadził na miejsce koparkę. Pół metra pod ziemią znalazł ster, a na głębokości dwóch i pół metra trafił jeszcze na blokadę silnika. I złapał bakcyla. Odnalezionym samolotem był Spitfire Mark 2B. David dowiedział się później, że pilotował go Amerykanin, Samuel Fisk Wheeldon. Podczas ćwiczeń treningowych samolot Wheeldona zderzył się z maszyną jego kolegi – Williama Arranda. Rozbiły się oba myśliwce. Wheeldon wyskoczył z samolotu, ale jego spadochron się nie otworzył. Arrand miał więcej szczęścia, jednak zginął później, zestrzelony podczas patrolu nad Francją. David odnalazł i wydobył pozostałości samolotu Arranda rozrzucone kilka mil dalej.

W latach 70. i 80. XX wieku David wytropił też resztki wielu innych samolotów z II Wojny Światowej, między innymi bombowiec Lancaster, który rozbił się w Lincolnshire w 1944 r. Podziurawiony kulami i płonący samolot wracał z nalotu na Niemcy, jednak załoga musiała wyskoczyć z lecącej maszyny zanim ta dotarła na lotnisko. Wraz z przyjacielem Davem Pantrym (także farmerem z Lincolnshire) David odnalazł samolot w Owston Ferry. Według relacji świadków samolot runął pionowo w dół i zderzył się z ziemią. Kadłub rozpadł się przy uderzeniu, a cztery silniki wryły się w ziemię na głębokość ponad trzech metrów. David zdołał wydobyć silniki oraz kilka innych części. Potem przyszła kolej na następne prace wydobywcze. W 1990 r. David odnalazł samolot Hawker Hurricane w Grinsby, w Tetney Marsh. Pilot samolotu przybył na teren wykopalisk i wspomniał, że zostawił swój portfel w kokpicie. David wyłowił zabłocony portfel z dwoma listami – jednym od żony, a drugim od dziewczyny pilota! W 1992 r. David odnalazł samolot Spitfire Mark V w miasteczku Goole w regionie Yorkshire. Siła uderzenia oderwała skrzydła i stery samolotu, skręciła śmigło niczym precel i wtłoczyła samolot dziewięć metrów pod powierzchnię wilgotnej gliny. Wszystkie wydobyte elementy trafiły do muzeów i organizacji zajmujących się historią lotnictwa.

Odkąd David dowiedział się o birmańskich Spitfire’ach (o czym opowiemy innym razem), znalazł swoje powołanie. Od 1998 był w Myanmarze szesnaście razy, napisał setki listów do weteranów kampanii birmańskiej, a także dotarł do naocznych świadków, którzy stacjonowali na lotnisku Mingaladon w trakcie wojny. Zlecił dwie analizy geofizyczne i wydał sporą część własnych oszczędności w pogoni za swym marzeniem: odnaleźć i wydobyć nienaruszone Spitfire’y. Brytyjczycy są dobrze znani z zapaleńców-amatorów, poszukiwaczy przygód i odkrywców, począwszy od feralnej wyprawy transantarktycznej Ernesta Shackletona w latach 1914-1917, podczas której okręt Endurance został uwięziony, a następnie zmiażdżony przez ruchy lodu, aż po długie i bezowocne poszukiwania grobowca Tutanchamona prowadzone przez Howarda Cartera i zakończone ostatecznie sukcesem w 1922 r. David cechuje się równie dziką determinacją i obsesyjnym uporem w dążeniu do celu. Musiał on stawić czoła wielu komplikacjom, takim jak nieudane prace wydobywcze, wyczerpanie funduszy, aresztowanie birmańskiego premiera, który udzielił mu wsparcia w pierwszej dekadzie XXI wieku, a także szczególnie nieprzyjemna przygoda, podczas której mierzono w jego głowę z karabinu AK-47.

Przez kilka kolejnych miesięcy spędziłem wraz z Davidem setki godzin na podróżach do Myanmaru, spotkaniach z urzędnikami państwowymi, negocjacjach z birmańskimi współpracownikami i szukaniu materiałów dowodowych. Każdy członek ekipy Wargaming dałby się wciągnąć w taką historię. Co się tu wydarzyło 70 lat temu, podczas konfliktu określanego mianem „zapomnianej wojny”? Co znajdziemy – jeżeli cokolwiek tam będzie – i kiedy rozpoczniemy prace wydobywcze? Czy odnajdziemy te samoloty? Jeżeli tak, to w jakim stanie? Dalsza historia to opowieść o wyścigu między dwoma zdeterminowanymi rywalami, tajemnicy skrywanej przez archiwa wojskowe oraz wyprawie w poszukiwaniu zaginionego w dżungli skarbu.