Wpis 7: Birma – 1942 r.

Wojna na Pacyfiku rozpoczęła się 7 grudnia 1941 r. od japońskiego nalotu bombowego na flotę pacyficzną Stanów Zjednoczonych, która stacjonowała wtedy na wyspie Pearl Harbor. Japończycy zatopili cztery amerykańskie okręty wojenne i uszkodzili cztery kolejne. Amerykańska marynarka naprawiła i ponownie wprowadziła do czynnej służby sześć z tych okrętów (czyli wszystkie poza USS Oklahoma i USS Arizona), uprzednio podnosząc dwa z nich z dna morskiego. Na szczęście dla amerykanów ich lotniskowce – najważniejsze statki floty Stanów Zjednoczonych – były podczas ataku na otwartym morzu, dzięki czemu uniknęły losu jednostek stacjonujących w porcie. Następnego dnia, czyli 8 grudnia, XV armia japońska najechała na Tajlandię, a XXV armia wylądowała w Malezji Brytyjskiej, przesuwając się wzdłuż Półwyspu Malajskiego aż do Singapuru, który uległ Japończykom 15 lutego. „Singapurska Forteca” była głównym punktem obronnym sił brytyjskich na Dalekim Wschodzie, dlatego utrata tego miasta – wraz z okrętami wojennymi HMS Repulse i HMS Prince of Wales – znacząco skomplikowała plany wojenne aliantów. Po unieszkodliwieniu amerykańskich i brytyjskich flot Japończycy błyskawicznie, tj. na początku 1942 r., opanowali Holenderskie Indie Wschodnie, Filipiny, Nową Gwineę oraz Wyspy Salomona, i jeszcze w styczniu stanęli u granic Birmy.

USS Oklahoma w płomieniach	Marynarze uciekając z "HMS Prince of Wales"

Państwo to miało ogromne znaczenie dla brytyjskich i amerykańskich sił zbrojnych. Przede wszystkim dlatego, że Rangun był głównym portem zaopatrzeniowy Chińskiej Armii Narodowej pod dowództwem Czang Kaj-szeka.

Utrata tego punktu mogłaby skutkować załamaniem oporu chińskich sił zbrojnych i zwycięstwem Japończyków, którzy mogliby przerzucić uwolnione w ten sposób wojska do innych obszarów.

Japońskie wojsko na granicy z Birmą

Ponadto armia japońska miałaby wtedy otwartą drogę z Birmy do Indii. Na początku 1942 r. cała wschodnia część Oceanu Indyjskiego była już pod kontrolą Japońskiej Cesarskiej Marynarki Wojennej, która zaczęła nękać bazy marynarki brytyjskiej w Cejlonie. Dlatego zarówno Roosevelt, jak i Churchill byli świadomi znaczenia Birmy dla dalszych losów konfliktu w tym rejonie. W swojej książce o Drugiej Wojnie Światowej (zatytułowanej Huśtawka losu) Winston Churchill zamieścił list Roosevelta, który pierwotnie został zaadresowany w lipcu 1942 r. do amerykańskiej delegacji przybyłej na konferencję do Londynu. W liście tym Roosevelt argumentował, że alianci muszą utrzymać kontrolę nad Bliskim Wschodem, aby nie dopuścić do utraty Kanału Sueskiego i zapobiec połączeniu sił niemieckich i japońskich w Indiach. Jeśli Auchinleckowi nie udałoby się powstrzymać Rommla pod El Alamein, a Brytyjsko-Indyjskie siły zostałyby pokonane na wschodniej granicy Indii, ten scenariusz byłby bardzo prawdopodobny – szczególnie w przypadku klęski Rosji pod koniec 1942 r., która w tamtym okresie była poważnie zagrożona przez wojska niemieckie, pustoszące w ramach operacji Fall Blau południowe prowincje rosyjskie aż po Kaukaz.

W styczniu 1942 r. obrońcy Birmy byli mało liczni, rozproszeni i niezorganizowani. Wśród nich znalazły się grupki Birmańskich Strzelców – żołnierzy 17 Dywizji Indyjskiej, birmańska żandarmeria wojskowa, Chińskie Siły Ekspedycyjne, kilka batalionów armii brytyjskiej, oraz Latające Tygrysy, czyli ochotnicza grupa amerykańskich pilotów myśliwskich. Dowodzenie nad siłami lądowymi aliantów objął generał Hutton, podlegający generałowi Archibaldowi Wavellowi, dowódcy sił ABDA (amerykańsko-brytyjsko-holendersko-australijskich) operujących w Azji Południowo-Wschodniej. Według Louisa Allena, autora książki Burma: The Longest War 1941-45, obrońcy Birmy zakładali, że Japończycy zaatakują Rangun wykorzystując desant wodny, a przejąwszy kontrolę nad stolicą, wykorzystają ją jako port zaopatrzeniowy dla dalszej inwazji w głąb kraju. Dowódcy aliantów zostali więc zaskoczeni, gdy Japończycy przypuścili atak od strony Tajlandii, nadciągając przez przełęcz Kwakareik. Dzięki temu siły japońskie szybko zdobyły kontrolę nad Mulmejn i zepchnęły Brytyjczyków aż do rzeki Sittang. Generał Smyth wydał wtedy rozkaz zniszczenia mostu Sittang, aby ten nie dostał się pod kontrolę nieprzyjaciela. Ta kontrowersyjna decyzja poskutkowała odizolowaniem 17 Dywizji po drugiej stronie rzeki, znacznie osłabiając siły brytyjskie i uniemożliwiając im utrzymanie zachodniego brzegu rzeki. 7 marca Brytyjczycy zostali zmuszeni do opuszczenia Rangunu i przegrupowania się na północy, w Mandalaju. Japończykom udało się przeciąć Birmański Szlak. W maju 6 armia chińska wycofała się do prowincji Junnan, a Brytyjczycy zostali zepchnięci do indyjskich stanów Assam i Bengal. Przyszłość aliantów w Birmie rysowała się w czarnych barwach.